خبرگزاری کهندژ در تفاهم با اتحادیه ملی ژورنالیستان افغانستان در هرات و هم پیمان شدن با شماری از رسانه های داخلی کشور، جهت حمایت از ژورنالیزم تحقیقی از این برنامه پشتیبانی می نماید.
خبرگزاری کهندژ پس از این گزارش های تحقیقی رسانه های هم پیمان در این برنامه را با ذکر منبع و مالکیت امتیاز آن مربوط به رسانه و خبرنگاری که موضوع را تحقیق کرده است، از طریق خبرگزرای کهندژ بازپخش می نماید.
تمام امتیازات و مسوولیت گزارش های تحقیقی بازپخش از طریق خبرگزاری کهندژ مربوط به رسانه و خبرنگارانی که موضوع را تحقیقی کرده اند، میباشد و هدف از این اقدام حمایت و پشتیبانی از ژورنالیزم تحقیقی و رشد خبرنگاری تحقیقی در کشور است.
یافته‌های روزنامه اطلاعات روز نشان می‌دهد که برخلاف اعلامیه‌های مطبوعاتی کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان مبنی بر برگزاری چند انتخابات به‌صورت همزمان در سال ۱۴۰۰، این کمیسیون تاکنون هیچ گام عملی برای برگزاری این سه انتخابات در سال آینده برنداشته است و در بخش بودجه کمیسیون انتخابات در سند بودجه سال مالی ۱۴۰۰ نیز بودجه‌ای برای برگزاری انتخابات در نظر گرفته نشده است.
براساس یک سندی که رییس دارالانشای کمیسیون انتخابات به مقام این کمیسیون ارسال کرده و اطلاعات روز به یک نسخه‌ی آن دست یافته است، برگزاری انتخابات‌های شوراهای ولایتی، مجلس نمایندگان ولایت غزنی، شوراهای ولسوالی‌ها و شماری از شهرداری‌ها به‌دلیل تأخیر تصمیم‌گیری اعضای کمیسیون انتخابات در پاسخ‌دهی به مکاتب دارالانشا و عدم صدور نظر در مورد درخواست‌های دارالانشا، برگزاری انتخابات در میزان ۱۴۰۰ ناممکن است.
سه یا چهار؛ چند انتخابات برگزار می‌شود؟
در ۳۰ قوس ۱۳۹۹ کمیسیون مستقل انتخابات با نشر اعلامیه‌ی مطبوعاتی از آمادگی‌هایش برای برگزاری سه انتخابات به‌صورت همزمان خبر داد. این کمیسیون گفته بود که در ۱۶ اسد طرح برگزاری انتخابات مجلس نمایندگان ولایت غزنی را با مقام ریاست‌‌جمهوری شریک کرده و در آن ۳۱ ثور ۱۴۰۰ را تاریخ برگزاری انتخابات پیش‌بینی کرده است.
انتخابات مجلس نمایندگان در غزنی به‌دلیل آنچه حوزه‌ای شدن انتخابات در این ولایت گفته شده است، چالش برانگیز شده است. چندین سال است که انتخابات مجلس نمایندگان در این ولایت برگزار نشده است. در آخرین انتخابات مجلس نمایندگان، ۱۱ نامزد برنده همه هزاره بودند و اکنون شماری در غزنی معترض اند که توازن قومی رعایت نشده است. باشندگان ولایت غزنی هزاره، پشتون، تاجیک و اهل هنود اند.
براساس این اعلامیه، این کمیسیون در ۲۱ سنبله مکتوب تعقیبی را به مقام ریاست‌‌جمهوری روان کرده و در ۳ قوس همین سال «طرح و پلان عملیاتی انتخابات مجلس نمایندگان غزنی، انتخابات شوراهای ولایتی و تعدادی از انتخابات شهرداری‌ها» را به مقام عالی ریاست‌‌جمهوری ارسال کرده است. براساس این طرح و پلان عملیاتی، برگزاری این سه انتخابات در خزان ۱۴۰۰ تنظیم شده است.
اما در ۲۸ جدی ۱۳۹۹ کمیسیون انتخابات یک اعلامیه‌ی مطبوعاتی دیگر منتشر کرد و در آن گفت که پلان عملیاتی و طرح بودجه مورد ضرورت «انتخابات شوراهای ولایتی، انتخابات مجلس نمایندگان ولایت غزنی، انتخابات شوراهای ولسوالی‌ها و انتخابات شاروالی‌های شهرهای بزرگ» را به مقام ریاست‌‌جمهوری برای تهیه بودجه لازم و تأمین امنیت روند این انتخابات‌ها ارسال کرده است.
براساس اعلامیه‌ی کمیسیون انتخابات: (اعضاء و رییس دارالانشای کمیسیون با حضور مقام عالی ریاست‌‌جمهوری اسلامی افغانستان و معاونین محترم مقام عالی ریاست‌‌جمهوری در نشست مشترک که به تاریخ ۲۸ جدی ۱۳۹۹ دایر گردیده بود خلاصه پلان‌های برگزاری انتخابات‌های مذکور را که در سال ۱۴۰۰ برگزار می گردد، مطرح نموده و خواهان آن شد تا زمینه برگزاری این انتخابات‌ها فراهم گردد).
براساس این اعلامیه، مقام عالی ریاست‌‌جمهوری افغانستان پس از دریافت گزارش و پلان‌های برگزاری انتخابات، از زمان مشخص‌شده برای برگزاری چهار انتخابات استقبال کرده و «به نهادهای مربوطه» هدایت داده است تا برای گرفتن آمادگی‌های لازم جهت برگزاری انتخابات با کمیسیون انتخابات همکاری کنند.
در ماه دلو و در واکنش به نشر گزارش سیگار، کمیسیون انتخابات در یک اعلامیه‌ی دیگر به ادعاهای سیگار پاسخ داده و بار دیگر روی برگزاری سه انتخابات در سال آینده تأکید کرد. در بخشی از این اعلامیه آمده است: (با تهیه بودجه از جانب حکومت افغانستان عملا فعالیت‌ها و برنامه‌های عملیاتی کمیسیون آغاز می‌گردد).
در همین حال حبیب‌الرحمان ننگ، رییس دارالانشای کمیسیون انتخابات به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که پلان عملیاتی چهار انتخابات برای تصویب به کمیسیون انتخابات ارسال شده و منتظر تصویب کمیشنران است. او به اطلاعات روز گفت: (پلان عملیاتی همراه با چالش‌ها و فرصت‌های موجود در تطبیق آن با اعضای کمیسیون شریک شده است).
تصویب‌نشدن پلان عملیاتی: آیا رهبری کمیسیون مقصر است؟
برخلاف آنچه تاکنون از سوی کمیسیون انتخابات گفته شده است، در عمل این نهاد گامی برای برگزاری انتخابات‌های مشخص شده برنداشته است. یافته‌های اطلاعات روز نشان می‌دهد که هنوز کمیسیون انتخابات پلان عملیاتی این انتخابات‌ها را نهایی/ تصویب نکرده و نیز بودجه‌ی برگزاری این انتخابات‌ها مشخص نشده است.
براساس اسنادی که اطلاعات روز به آن دست یافته است، حبیب‌الرحمان ننگ، رییس دارالانشای کمیسیون انتخابات در مکتوب شماره ۲۵۰۳۶ مورخ ۱۹/۱۱/۱۳۹۹ عنوانی مقام کمیسیون انتخابات نوشته است که ریاست دارالانشا نُه مکتوب جداگانه را بین تاریخ ۲۲/۱۰/۱۳۹۸ تا تاریخ ۱۴/۵/۱۳۹۹ به مقام کمیسیون انتخابات در مورد «پلان‌های انتخابات‌های مجلس نمایندگان ولایت غزنی، شوراهای ولایتی و برخی از شهرداری‌ها»، «طرح تجدید فهرست رای‌دهندگان» و «طرح استفاده از تذکره الکترونیکی منحیث اساس ثبت‌نام بیومتریک رای‌دهندگان» ارسال کرده است اما تاکنون (زمان نوشتن مکتوب) “هیچ سندی مبنی بر تصویب و یا عدم تصویب آن‌ها به دارالانشا مواصلت نکرده است”.
با توجه به این‌که مقام کمیسیون انتخابات «هیچ نظری» در رابطه به اسناد ارسالی ریاست دارالانشای این کمیسیون صادر نکرده است، آقای ننگ در بخش نتیجه‌ی مکتوب نوشته است: (به رغم این‌که در تقویم، آغاز فعالیت‌های انتخاباتی دو ماه قبل تخمین گردیده بود، بنأ در صورت تأخیر بیشتر در زمینه تصمیم‌گیری روی پلان‌های فوق‌الذکر، برگزاری انتخابات‌های ولسی جرگه ولایت غزنی، شوراهای ولایتی و شاروالی‌ها به تاریخ ۲۴ میزان ۱۴۰۰ امکان‌پذیر نخواهد بود).
آقای ننگ در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز نیز گفت که دارالانشای کمیسیون انتخابات «پلان عملیاتی، دایرکتیف امنیتی و طرح مسوده اصلاح فهرست رای‌دهندگان» را ترتیب کرده و برای تصویب به کمیسیون انتخابات ارسال کرده است. او گفت که مسوده پلان عملیاتی با همکاری مشاوران UNESP ترتیب شده و نظرات شرکای انتخاباتی نیز در آن مدنظر گرفته شده است. آقای ننگ افزود: “بعد از تصویب کمیسیون با تمام شرکای انتخاباتی شریک ساخته خواهد شد”.
رییس درالانشای کمیسیون انتخابات در پاسخ به سوالی مربوط به مکتوب شماره ۲۵۰۳۶ این ریاست نیز گفت: (دقیقا این یادداشت به کمیسیون ارسال گردیده است اما ریاست عمومی دارالانشاء مصمم است تا با اندکی تغییر انتخابات را در جریان سال ۱۴۰۰ برگزار نماید).
اطلاعات روز سوال‌های خود را با رییس و معاون کمیسیون انتخابات شریک کرده و تلاش نمود پاسخ رهبری کمیسیون انتخابات را نیز در این گزارش داشته باشد اما هیچ یک از دو مقام کمیسیون انتخابات به سوالات پاسخ ندادند.
انتخاباتِ بدون بودجه
تنها مشکل تصویب نشدن پلان عملیاتی چهار انتخابات یادشده مطرح نیست. بودجه‌ی مورد نیاز برای برگزاری چهار انتخابات در سال ۱۴۰۰ نیز هنوز مشخص نشده است. حبیب‌الرحمان ننگ می‌گوید پس از تصویب پلان عملیاتی، اصل بودجه مورد نیاز تعیین و با حکومت و جامعه جهانی جهت دریافت بودجه شریک می‌شود. آقای ننگ رقمی را برای مسوده بودجه بیان نمی‌کند اما می‌گوید (هنوز مسوده بودجه نهایی نیست).
فرید نوخت، آمر مطبوعات وزارت مالیه افغانستان می‌گوید که هنوز از این وزارت درخواست بودجه در مورد برگزاری انتخابات نشده است. او به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که وزارت مالیه متعهد به پرداخت بودجه مورد نظر کمیسیون انتخابات است و در سند بودجه ۱۴۰۰ در کدهای احتیاط “یک مقدار پول به‌خاطر برگزاری انتخابات در سال ۱۴۰۰ در نظر گرفته شده است”.
آقای نوخت مقدار بودجه در نظر گرفته‌شده در کدهای احتیاط و این که در کدام کد به‌صورت مشخص بودجه در نظر گرفته شده است، ارائه نمی‌کند اما می‌گوید: “کدهای احتیاط درحالت تغییر میباشد. بودجه هنوز توشیح نشده است. زمانی که توشیح شد و نشر کردیم، مقدارش را گفته می‌توانیم”.
محمد نعیم اصغری، سرپرست فیفا یا بنیاد انتخابات آزاد و عادلانه‌ی افغانستان می‌گوید برای برگزاری انتخابات به یک بودجه از قبل پیش‌بینی شده نیاز است که باید براساس پلان عملیاتی آماده شود. او گفت که انتخابات یک روند کلان عملیاتی است که کدهای احتیاطی نمی‌تواند بودجه‌ی انتخابات خوب را کفایت کند. او گفت: “بنأ وقتی در بودجه ۱۴۰۰ بابی برای انتخابات در نظر گرفته نشده است، خود می‌رساند که اصلا در خود نظام اراده‌ای برای برگزاری یک انتخابات خوب که برآیند آن نتیجه آرای مردم باشد، نیست”.
در همین حال ناصر تیموری، مسئول دادخواهی و ارتباط دیدبان شفافیت افغانستان می‌گوید که (چون حکومت برای برگزاری انتخابات قبل از تصویب بودجه ۱۴۰۰ اعلان آمادگی کرده بود، روند قانونی و اصولی بودجه ایجاب می‌کند تا بودجه مشخص برای آن مدنظر گرفته شود و محل منطقی آن بودجه کمیسیون انتخابات بود).
آقای تیموری گفت که حکومت ۱۰۰ میلیون افغانی را در کدهای احتیاط برای انتخابات مدنظر گرفته است که باید در بودجه کمیسیون انتخابات مدنظر گرفته می‌شد و درصورتی که انتخابات برگزار نمی‌شد، می‌توانست آن‌را در بررسی وسط سال از بودجه کمیسیون بکشد و یا “حالا هم منطقی این است که در کدهای احتیاط چیزی را مدنظر نگیرند اگر نمی‌توانند در اول سال این کار را انجام دهند. اما در مورد انتخابات واضح بود که پیشاپیش اعلان کرده بودند و حالا محل و زمانش بررسی وسط سال است”.
نهادهای ناظر چه می‌گویند؟
نهادهای ناظر بر روند انتخابات نیز به این باورند که کمیسیون انتخابات افغانستان آمادگی‌های لازم برای برگزاری انتخابات در سال ۱۴۰۰ خورشیدی را ندارد و نیز شرایط برگزاری انتخابات در کشور فراهم نمی‌باشد. چالش‌های امنیتی، در جریان بودن روند صلح با طالبان و کمبود زمان برای برگزاری انتخابات سه چالش جدی برای برگزاری انتخابات در سال آینده گفته می‌شود.
صغرا سعادت، مدیر برنامه‌های تیفا یا بنیاد انتخابات شفاف افغانستان می‌گوید کمیسیون انتخابات آمادگی‌هایی را که یک انتخابات نیاز دارد، ندارد زیرا هنوز پلان عملیاتی در رابطه به برگزاری و کم‌وکیف چگونه برگزارکردن سه انتخابات وجود ندارد.
در حال حاضر گفت‌وگوی صلح با طالبان نیز وارد مرحله‌ی دوم شده است. براساس آجندای پیشنهادی گروه طالبان، چگونگی نظام آینده یکی از موضوعات اصلی پیشنهادی آنان برای مذاکره است. صغرا سعادت با اشاره به پیچیده بودن روند صلح و تأثیرگذاری آن روی امنیت کشور می‌گوید که برگزاری انتخاباتی که در آن گروه مخالف خود را نمی‌بیند و یا آن‌را قبول ندارد، تمام کارهایی را که تا امروز برای روند صلح انجام شده است، ضرب صفر می‌سازد به‌دلیل این که شما به گروه مقابل تان بها نمی‌دهید.
او گفت: “بحث اول امنیت است. در شرایط کنونی واقعا چقدر توانایی این را داریم که انتخابات برگزار کنیم و تأمین امنیت کنیم. هم از لحاظ پروسه صلح و هم از لحاظ امنیتی شرایط زیاد مناسب برای برگزاری انتخابات نیست. بحث سوم این که واقعا زمان کم است. اگر از امروز حساب کنید تا خزان سال آینده شش یا هفت ماه فرصت دارید. پیش از این شش یا هفت ماه برای کارهای عملیاتی این سه انتخابات، باید یک مسأله مهم در نظر گرفته می‌شد که آن اصلاحات انتخاباتی است”.
محمدنعیم اصغری، سرپرست تیفا یا بنیاد انتخابات آزاد و عادلانه‌ی افغانستان نیز می‌گوید که برای برگزاری یک انتخابات سالم، نیاز به پروسه عملیاتی تخنیکی شفاف و تطبیق تمام قوانین و طرزالعمل‌های مرتبط به انتخابات است. آقای اصغری در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز گفت که برای برگزاری یک انتخابات خوب چند فکتور اساسی که عامل تأثیرگذار بر انتخابات است، باید در نظر گرفته شود.
به گفته‌ی او، عدم تأمین امنیت یکی از مواردی است که می‌تواند اصول برگزاری یک انتخابات سالم را زیر سوال ببرد. او با اشاره به افزایش ترورهای هدفمند در کابل گفت که تأمین امنیت یک اصل اساسی است و وقتی حکومت نتواند امنیت مراکز شهرها و مراکز دوردست را فراهم کند، “برگزاری یک انتخابات خوب که آرای مردم نتیجه‌ی آن‌را تعیین کند، ناممکن است”.
آقای اصغری استدلال می‌کند که جامعه جهانی متعهد شده است که در انتخابات پیش‌رو با احتیاط پول بپردازد و تا وقتی که اصلاحات در ساختارهای کمیسیون و چارچوکات قانونی آن، پلان‌های عملیاتی کمیسیون و اراده‌ی نظام برای برگزاری یک انتخابات خوب به وجود نیاید، آن‌ها هم حمایت نمی‌کند.
درحال حاضر اجماع سیاسی یکدست در خصوص روند صلح وجود ندارد. گروه‌های سیاسی بیرون از حکومت و رهبران حکومت در تعریف رسیدن به صلح اتفاق نظر ندارند. عده‌ای از رهبران سیاسی ایجاد حکومت موقت را یک راه‌حل برای رسیدن به صلح می‌دانند اما رییس جمهور غنی مدعی است که انتقال قدرت باید از طریق انتخابات صورت گیرد.
محمد نعیم اصغری استدلال می‌کند که نبود اجماع کلان سیاسی میان چهره‌های بیرون از نظام که روند صلح برای آن‌ها اولویت است نه انتخابات و چهره‌های داخل نظام، یکی از فکتورهایی است که کمیسیون انتخابات را در برگزاری انتخابات در سال آینده به چالش می‌کشد.
کمیسیون انتخابات افغانستان در حالی از برگزاری چندین انتخابات به‌صورت همزمان در سال آینده سخن می‌زند که برگزاری دو انتخابات در سال‌های گذشته با چالش‌های جدی مواجه بوده است. انتخابات پارلمانی در سال ۱۳۹۷ با مشکلات بسیار برگزار شد و نتیجه‌ی انتخابات در کابل یکی از نقاط جنجالی بود. انتخابات ریاست‌‌جمهوری ۱۳۹۸ اما بحرانی‌تر برگزار شد.
پس از اعلان نتیجه‌ی این انتخابات، در یک روز و در یک شهر افغانستان شاهد برگزاری دو مراسم تحلیف ریاست‌‌جمهوری بود: اشرف غنی در ارگ ریاست‌‌جمهوری و عبدالله عبدالله در کاخ سپیدار. حالا که بحث برگزاری انتخابات در سال آینده مطرح است، سوال‌های بزرگ نیز مطرح است، از جمله این‌که میزان شرکت‌کنندگان در انتخابات چقدر خواهد بود؟ آیا کمیسیون‌های فعلی انتخابات توانایی مدیریت چندین انتخابات به‌صورت همزمان را دارند؟ آیا امنیت اجازه برگزاری انتخابات را می‌دهد؟ بدگمانی مردم نسبت به انتخابات چه؟