خبرگزاری کهندژ در تفاهم با اتحادیه ملی ژورنالیستان افغانستان در هرات و هم پیمان شدن با شماری از رسانه های داخلی کشور، جهت حمایت از ژورنالیزم تحقیقی از این برنامه پشتیبانی می نماید.
خبرگزاری کهندژ پس از این گزارش های تحقیقی رسانه های هم پیمان در این برنامه را با ذکر منبع و مالکیت امتیاز آن مربوط به رسانه و خبرنگاری که موضوع را تحقیق کرده است، از طریق خبرگزرای کهندژ بازپخش می نماید.
تمام امتیازات و مسوولیت گزارش های تحقیقی بازپخش از طریق خبرگزاری کهندژ مربوط به رسانه و خبرنگارانی که موضوع را تحقیقی کرده اند، میباشد و هدف از این اقدام حمایت و پشتیبانی از ژورنالیزم تحقیقی و رشد خبرنگاری تحقیقی در کشور است.
گزارش: مجتبی بیگ
هشت صبح
مقام‌های محلی در بامیان نزدیک به هشت میلیون افغانی از بودجه اختصاص‌یافته برای مبارزه با ویروس کرونا در این ولایت را به گونه غیرمرتبط مصرف یا حیف‌ومیل کرده‌اند. براساس اسنادی که روزنامه ۸صبح به آن دست یافته است، مسوولان برای برخی از اجناس در مقایسه با ارزش واقعی آن در بازار، نزدیک به دوونیم میلیون افغانی اضافه پرداخته‌اند. افزون بر این، بیش از پنج میلیون افغانی از پول مبارزه با کرونا در بامیان، خلاف طرزالعمل مصرف شده است. مسوولان بخش عمده‌ای از این پول را برای هموارکاری و به‌سازی کوچه‌ها و سرک‌ها و هم‌چنان پاک‌کاری جویچه‌ها، سیل‌برها و آب‌روهای شهر بامیان مصرف کرده‌اند. در یکی از موارد، بیش از ۲۷۰ هزار افغانی بدون تایید هیأت نظارت برای مصرف یک ماهه جمع‌آوری و نگهداری معتادان در نظر گرفته شده است. منابع حتا می‌گویند که مسوول مبارزه با کرونا در بامیان نیز با سند جعلی و غیرمرتبط و معاش ۱۰۰ هزار افغانی استخدام شده است. طاهر زهیر، والی پیشین بامیان و سرپرست کنونی وزارت اطلاعات فرهنگ، اما تصریح می‌کند که او تنها این موارد را منظور کرده و خریداری‌ها پس از حضور او در وزارت اطلاعات و فرهنگ صورت گرفته است.
با شیوع ویروس کرونا در کشور، حکومت ۳۰ میلیون افغانی را برای مبارزه با ویروس کرونا در بامیان اختصاص داد. بدین ترتیب باید این پول در بخش‌های درمان بیماران کووید-۱۹ و خریداری وسایل و تجهیزات طبی مصرف می‌شد. اکنون روزنامه ۸صبح دریافته است که مسوولان محلی در بامیان بخشی از پول مبارزه با کرونا در این ولایت را به گونه غیرمرتبط مصرف و بخشی دیگر را حیف‌ومیل کرده‌اند. در این روند، افزون بر محمدطاهر زهیر والی پیشین بامیان و سرپرست کنونی وزارت اطلاعات و فرهنگ، سیدعلی ایوب ناصری رییس صحت عامه بامیان، محمدرضا طنین رییس مالی و اداری، محمدامان امان شهردار، طواف‌الدین مدیر محاسبه سارنوالی، محمدجمال علوی مسوول ولایتی کرونا، حسین‌داد هدایتی آمر مالی مستوفیت، عتیق‌الله عتیق معاون مالی و اداری و دو نماینده ریاست امنیت ملی بامیان نقش داشته‌اند.
تفاوت در نرخ خریداری‌ها
مبتنی بر یافته‌های روزنامه ۸صبح، مسوولان تنها برای خرید پنج قلم جنس، دو میلیون و ۴۷۷ هزار و ۷۰۰ افغانی بیش‌تر از نرخ واقعی آن در بازار پرداخته‌اند. این تفاوت پس از مقایسه نرخ اجناس خریداری شده و قیمت آن‌ها در بازار کابل به دست آمده است. روزنامه ۸صبح در این میان تفاوت قیمت‌های بازارهای کابل و بامیان و هم‌چنان فاصله زمانی میان این دو ولایت (کرایه راه) را در نظر گرفته است. بدین ترتیب اجناس از جمله لباس محافظتی شخصی، بالون گاز، موزه، کلورین پودر، انفرارید دیجیتل، کمپل، ماسک و هندرب به مبلغ پنج میلیون و ۴۹۹ هزار و ۷۰۰ افغانی با پیشنهاد ریاست مالی و اداری ولایت بامیان و منظوری آقای زهیر خریداری شده است که ارزش آن در مقایسه با قیمت بازار، دو میلیون و ۴۷۷ هزار و ۷۰۰ افغانی تفاوت دارد.
در اسناد آمده است که ریاست مالی و اداری ولایت بامیان در سوم ثور ۱۳۹۹ یک هزار لباس محافظتی (PPE) را به قیمت یک میلیون و ۸۰۰ هزار افغانی خریداری کرده است. براساس اسناد ارایه شده، هر لباس یک هزار و ۸۰۰ افغانی خریداری شده است. مبتنی بر یافته‌ها، نرخ تخمینی مجموع لباس‌ها در بازار در مقایسه با پول پرداخت شده ۷۰۰ هزار افغانی تفاوت دارد. هم‌چنان این ریاست برای خریداری پنج قلم مواد وقایوی مورد ضرورت مرکز و ولسوالی‌ها، به مقام ولایت بامیان درخواست داده است. این اجناس پس از منظوری مقام ولایت و کمیته نظارت، از «شرکت لوجستیکی و مواد طبی بامیان احمدیار» به قیمت یک میلیون و ۶۴۱ هزار خریداری شده است که در مقایسه با نرخ بازار ۵۴۶ هزار تفاوت دارد.
افزون بر این، ریاست مالی و اداری ولایت بامیان در سیزدهم ثور ۱۳۹۹ طی پیشنهادی به مقام این ولایت، ۱۰۰ کیلوگرام کلورین ۳۵ درصد را برای دواپاشی دفترهای ولسوالی‌ها درخواست کرده است. پس از تایید کمیته نظارت و حکم مقام این ولایت، این جنس به قیمت ۵۰۰ هزار افغانی خریداری شده است. پس از بررسی‌ها، مشخص شده است که مسوولان برای خرید این جنس در مقایسه با قیمت بازار، ۲۵۰ هزار افغانی بیش‌تر پرداخته‌اند. محمدرضا طنین، رییس مالی و اداری مقام ولایت بامیان، اما در صحبت با روزنامه ۸صبح، دلیل پرداخت بیش‌تر برای وسایل و تجهیزات را کم‌یابی جنس‌ها در بازار خواند و گفت: «نرخ این وسایل در بازار بلند بود و به همین دلیل بلند خریداری شده است.»
مصرف‌های غیرمرتبط و خلاف طرزالعمل
براساس اسناد، پنج میلیون و ۲۴۴ هزار و ۸۰ افغانی از بودجه اختصاص یافته برای مبارزه با ویروس کرونا در ولایت بامیان، به گونه غیرمرتبط و خلاف طرزالعملی که برای مصرف این بودجه تعیین شده بود، به مصرف رسیده است. محمدامان امان، شهردار بامیان، در سی‌ویکم حمل ۱۳۹۹ طی درخواستی، طرح هموارکاری و به‌سازی کوچه‌ها و جاده‌های خامه این شهر را به مقام ولایت پیشنهاد کرده است. مقام ولایت بامیان نیز این طرح را پس از تایید کمیته نظارت، خلاف ماده سوم طرزالعمل مصرف بودجه مبارزه با کرونا منظور کرده است. بدین ترتیب برای این کار سه میلیون و ۱۷۰ هزار و ۴۸۰ افغانی از پول مبارزه با ویروس کرونا اختصاص یافته است.
آقای امان بار دیگر در دهم ثور ۱۳۹۹ طرح پاک‌کاری جویچه‌ها، سیل‌برها و آب‌روهای شهر را برای عرضه خدمات موثر و اشتغال‌زایی به شهروندان، به مقام این ولایت پیشنهاد کرده است. محمدطاهر زهیر، والی پیشین بامیان، این طرح را نیز پس از تایید کمیته نظارت، خلاف ماده سوم طرزالعمل مصرف بودجه مبارزه با کرونا در بیست‌ودوم ثور ۱۳۹۹ منظور کرده و برای آن یک میلیون و ۴۶۴ هزار و ۶۰۰ افغانی از پول مبارزه با ویروس کرونا اختصاص داده است.
هرچند آقای امان به تماس‌های پی‌هم روزنامه ۸صبح پاسخ نداد، اما محمدرضا طنین، رییس مالی و اداری بامیان، می‌پذیرد که بخشی از پول بودجه مبارزه با کرونا برای ایجاد شغل‌زایی افراد در بخش‌های پاک‌کاری جویچه‌ها، سیل‌برها و آب‌روهای ناحیه‌های شهر، ترمیم جاده‌های روستای سرزولیج و سرمرغی ولسوالی‌های یکه‌ولنگ و هموارکاری و به‌سازی کوچه‌ها و جاده‌های خامه شهر بامیان مصرف شده است. مسوولان در بامیان در این روند روزانه برای هر فرد ۳۰۰ افغانی دست‌مزد پرداخته‌اند.
از سوی دیگر محمدطاهر زهیر، والی پیشین بامیان و سرپرست کنونی وزارت اطلاعات و فرهنگ، ۵۰۲ هزار افغانی از بودجه مبارزه با ویروس کرونا را خلاف طرزالعمل با استخدام ۵۵ کارمند در ساخت‌و‌ساز جاده روستاهای سرزولیچ و سرمرغی ولسولی یکه‌ولنگ نمبر ۲ مصرف کرده است. اسناد هم‌چنان نشان می‌دهد که مقام این ولایت خلاف طرزالعمل بیش‌تر از ۱۰۰ هزار افغانی از بودجه مبارزه با ویروس کرونا را برای هفت تن زیر نام ناظمینی که برای جمع‌آوری آمار بیماری کووید-۱۹ به ولسوالی‌های یکه‌ولنگ، سیغان و شیبر استخدام شده بودند، پرداخته است. برای هر تن از این کارمندان، ۵۰۰ افغانی به گونه روزانه پرداخت شده است. این در حالی است که هفت کارمند صحی دیگر نیز از بودجه صحت عامه بامیان معاش دریافت می‌کردند تا آمار بیماران کووید-۱۹ را جمع‌آوری کنند.
افزون بر این، مسوولان این ولایت ۲۶۸ هزار و ۳۸۰ افغانی از بودجه مبارزه با کرونا را خلاف طرزالعمل آن در قراردادهای مختلف که شامل خریداری لازمه‌های آشپزخانه، ماشین لباس‌شویی، ترمیم سیستم آب و برق، الماری لباس و کریدت کارت تلفن می‌شود، مصرف کرده‌اند.
گفتنی است که براساس بند سوم از فصل «ساحات مصرف و استفاده از بودجه کرونا» که در طرزالعمل بودجه اختصاص‌یافته برای مبارزه با ویروس کرونا در بامیان درج شده، مسوولان این ولایت از این بودجه تنها می‌توانند در تدارک دوا، وسایل و اجناس ویژه ویروس کرونا، اعلان‌ها و اشتهارات برای وقایه و جلوگیری از ویروس کرونا، کرایه گرفتن مکان‌ها جهت قرنطین و یا درمان مبتلایان به ویروس کرونا، کمک به افراد و خانواده‌های بی‌بضاعت که در قرنطین قرار دارند و اجرای مدد معاش یا امتیاز به خاطر تشویق پزشکان و افرادی که در خط مقدم مبارزه با ویروس کرونا قرار دارند، استفاده کنند. با این حال درج بند اخیر ماده سوم این طرزالعمل سبب شده است که مسوولان محلی در بامیان پول‌های بودجه مبارزه با کرونا را در راه‌های مختلف مصرف کنند. در این بند آمده است: «در سایر موارد ضروری و جدی که در این طرزالعمل به آن‌ها اشاره نشده و به تایید کتبی کمیته نظارت» مصرف شود.
منظوری و مصرف بدون تایید کمیته نظارت
در بخشی از این سندها آمده که کمیسیون جمع‌آوری معتادان بدون سرپناه در بامیان، ۲۷۱ هزار و ۷۹۳ افغانی را بدون تایید شورای نظارت و با منظوری از سوی آقای زهیر مصرف کرده است. این در حالی است که بند آخر از ماده سوم فصل «ساحات مصرف و استفاده از بودجه کرونا»، مصرف در برخی امور جدی و ضروری‌ای که در طرزالعمل یاد شده نیامده است را به تاییدی کتبی کمیته نظارت مقید خوانده است. در بخشی دیگر از اسناد آمده که ۶۶ هزار و ۱۹۳ افغانی به گونه اضافی و بیش‌تر از ۴۰ هزار آن نیز بدون منظوری آقای زهیر خریداری و مصرف شده است.
بدین ترتیب ۱۰ هزار افغانی از این پول برای کرایه قرارداد یک حویلی پرداخت شده است که باید معتادان بی‌سرپناه در آن از بیست‌وهشتم حمل تا بیست‌وهشتم ثور ۱۳۹۹ نگهداری می‌شدند. هم‌چنان ۱۲ هزار افغانی برای یک آشپز پرداخت شده است تا غذای این معتادان را در جریان این ماه تهیه کند. مسوولان پیش از این اقدامات، ۲۵ متر موکت، ۳۰ بالشت فومی و ۳۰ دوشک را در بیست‌وهفتم حمل از فروشگاه قالین، موکت و کمپل محمد به ارزش ۴۸ هزار و ۸۵۵ افغانی برای معتادان خریداری کرده‌اند. هم‌چنان در این جریان سه هزار و ۸۵۵ افغانی برای خرید ۱۷ قلم وسیله و لازمه‌های آشپزخانه پرداخت شده است.
مقام‌های محلی در بامیان در ادامه ۱۳ قلم مواد اعاشوی را در هفتم جوزای ۱۳۹۹ از شرکت خدمات لوجستیکی امید نو در بامیان به ارزش ۸۰ هزار و ۷۵۵ افغانی برای معتادان خریده‌اند. ۱۰ قلم مواد اعاشوی نیز در سیزدهم جوزای سال جاری از انصاف سوپر مارکیت به ارزش ۴۷ هزار و ۶۱۵ افغانی خریداری شده است. هم‌چنان در بیست‌وچهارم جوزای ۱۳۹۹، ۲۰ سیر پیاز و کچالو با پیشنهاد مدیریت تهیه و تدارکات ولایت بامیان برای معتادان خریداری شده است. برای خرید این جنس، چهار هزار و ۸۰۰ افغانی پرداخت شده است. مسوولان در ادامه و در بیست‌ویکم اسد، یازده‌ونیم سیر پیاز و کچالوی مورد نیاز معتادان را براساس پیشنهاد ریاست مالی و اداره بامیان به ارزش سه هزار و ۱۱۵ افغانی خریده‌اند.
افزون بر این موارد، ۹۰ کیلو گاز به ارزش پنج هزار و ۴۰۰ افغانی از شرکت گازفروشی ضحاک خریداری شده است. هم‌چنان مسوولان بدون هیچ‌گونه پیشنهاد و تایید کتبی کمیته نظارت از بودجه مبارزه با کرونا، ۵۵ سیر تربوز، هشت سیر کچالو و پنج سیر پیاز را به ارزش سه هزار و ۵۷۳ افغانی خریده‌اند. براساس اسناد، ۱۰۰ کیلوگرام گوشت گوسفند نیز به ارزش ۳۸ هزار افغانی خریداری شده است، در حالی که در جدول، گوشت مورد نیاز معتادان ۶۳ کیلوگرام پیشنهاد شده بود. در یکی از موارد نیز ۸۰ سیر تربوز از میوه‌فروشی برادران به ارزش پنج هزار و ۶۰۰ افغانی بدون هیچ‌گونه پیشنهاد و تایید کتبی کمیته نظارت، خریداری شده است.
همزمان با روشن شدن این موارد، یک منبع به شرط درج نشدن نامش به روزنامه ۸صبح گفت که سیدعلی‌آقا ایوب ناصری، رییس صحت عامه ولایت بامیان، فردی به نام جمال که «سند جعلی و غیرمرتبط به این مسلک دارد» را با معاش ماهوار ۱۰۰ هزار افغانی در پُست مدیریت تدابیر و جلوگیری از شیوع ویروس کرونا تعیین کرده است. گفتنی است که سیدعلی‌آقا ایوب ناصری رییس صحت عامه بامیان، طواف‌الدین مدیر محاسبه سارنوالی، جمال علوی مسوول ولایتی کرونا و حسین‌داد هدایتی آمر مالی مستوفیت این ولایت که در پیشنهاد و خریداری اجناس نقش داشتند، حاضر به ارایه اطلاعات نشدند.
هرچند لطیف عظیمی، سخنگوی مقام ولایت بامیان، می‌گوید که درباره خریداری‌های اجناس با قیمت بلند و مصارف بی‌جا معلومات ندارد، اما محمدطاهر زهیر، والی پیشین بامیان و سرپرست کنونی وزارت اطلاعات و فرهنگ، در صحبت به روزنامه ۸صبح تایید می‌کند که او این موارد را تنها منظور کرده و خریداری‌ها پس از آمدن او به وزارت اطلاعات و فرهنگ صورت گرفته است. او افزود: «پس از این‌که هیات خریداری نرخ استندرد و معیاری گرفتند، من خریداری‌ها را منظور کردم و پس از آن‌که به وزارت اطلاعات و فرهنگ آمدم، خریداری‌ها صورت گرفته است.»
گفتنی است که محمد‌اشرف غنی، رییس جمهور کشور، در هژدهم جوزای ۱۳۹۹ طی حکمی محمدطاهر زهیر را به عنوان سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ معرفی کرد. او پس از چندین ماه، نتوانست از سوی مجلس نماینده‌گان رای اعتماد بگیرد و تا اکنون به عنوان سرپرست این وزارت باقی مانده است.
بی‌برنامه‌گی؛ عامل فساد در مصرف
برخی از اعضای شورای ولایتی بامیان و تعدادی از اعضای مجلس نماینده‌گان «بی‌برنامه‌گی مسوولان ولایت» را عامل حیف‌ومیل و فساد در پول‌های بودجه ویروس کرونا در این ولایت می‌خوانند و معتقد اند که این کار سبب مصرف بی‌رویه و خلاف طرزالعمل پول از سوی مسوولان شده است. طیبه خاوری، عضو شورای ولایتی بامیان و عضو کمیته نظارت از مصرف بودجه مبارزه با کرونا در این ولایت، دلیل کنار رفتنش از این کمیته را بی‌برنامه‌گی مسوولان خواند و افزود که پول‌های بودجه مبارزه با ویروس کرونا در این ولایت به گونه غیرمرتبط و بدون نیازسنجی مصرف شده است. او افزود: «مرکز حالت ضیق را برای ولایت در نظر گرفته بود و این کار باعث شد تا برنامه‌هایی که در ولایت بامیان نیاز بود، عملی نشود.»
هم‌چنان، حسین‌داد خلیل، یکی دیگر از اعضای شورای ولایتی بامیان، گفت که خریداری‌ها از پول بودجه مبارزه با ویروس کرونا در این ولایت شفاف نبوده است و برخی مسوولان پول را زیر نام معاش حیف‌ومیل کرده‌اند. محمدعلی علی‌زاده، نماینده مردم غزنی و عضو کمیسیون مبارزه با فساد اداری در مجلس نماینده‌گان، نیز می‌گوید که پول اختصاص‌یافته از مرکز به ولایات به گونه درست مصرف نشده است. او افزود، فساد در نهادهای حکومتی سبب شده است که شفافیت از بین برود و حکومت توانایی بررسی پرونده‌های فساد، به ویژه فساد مربوط به کرونا را ندارد.
روزنامه ۸صبح پیش از این نیز گزارش‌های تحقیقی را در مورد فساد میلیونی در پول مبارزه با ویروس کرونای برخی از ولایات نشر کرده بود. رییس جمهور غنی پس از نشر اولین گزارش، دستور داد که جزییات این گزارش بررسی و با مسوولان متخلف برخورد قانونی شود. پس از نشر گزارش‌ها در مورد حیف‌ومیل پول مبارزه با کرونا در ولایات، بیش از ۱۰۰ تن از مسوولان بلندرتبه ولایتی به شمول والیان هرات، بدخشان، میدان‌وردک و نورستان، به دادستانی کل معرفی شدند.