خبرگزاری کهندژ در تفاهم با اتحادیه ملی ژورنالیستان افغانستان در هرات و هم پیمان شدن با شماری از رسانه های داخلی کشور، جهت حمایت از ژورنالیزم تحقیقی از این برنامه پشتیبانی می نماید.

خبرگزاری کهندژ پس از این گزارش های تحقیقی رسانه های هم پیمان در این برنامه را با ذکر منبع و مالکیت امتیاز آن مربوط به رسانه و خبرنگاری که موضوع را تحقیق کرده است، از طریق خبرگزرای کهندژ بازپخش می نماید.

تمام امتیازات و مسوولیت گزارش های تحقیقی بازپخش از طریق خبرگزاری کهندژ مربوط به رسانه و خبرنگارانی که موضوع را تحقیقی کرده اند، میباشد و هدف از این اقدام حمایت و پشتیبانی از ژورنالیزم تحقیقی و رشد خبرنگاری تحقیقی در کشور است.

گزارش: سمیه ولی‌زاده – کلیدگروپ

منابع رسمی، می‌گویند که اکنون حکومت مصمم شده مسوولیت تامین امنیت بند بخش‌آباد فراه را به باشنده‌گان محل بسپارد.
معلومات کلید گروپ، نشان می‌دهد که به هدف مدیریت آب‌های دریای هریرود، رودخانه‌ی فراه‌رود و رود هلمند در ولایات هرات، فراه، غور و نیمروز طرح ساخت شش بند بزرگ آب از سوی حکومت روی دست گرفته شده‌است که از این میان تنها کار ساخت دو بند آب (سلما و کمال خان) تکمیل و قرارداد ساخت سایر بندها چون بند پاشدان در هرات، بخش‌آباد فراه، پوزلیچ غور طی دودهه‌ی اخیر به شرکت‌های مختلف سپرده شده؛ اما تاکنون به استثنای بند پاشدان کار دیگر بندها پیش‌رفتی نداشته است.
شماری از مسوولان محلی  و حکومت مرکزی تهدیدات امنیتی، نبود کانال کافی در اطراف بندهای ساخته‌شده(بند سلما و بند کمال خان) و کمبود بودجه برای ساخت سربندها و سایر بندهای آبی را از دلایل اصلی عدم مدیریت آب‌های حوزه‌ی جنوب‌غرب عنوان می‌کنند.
این در حالی‌ست که در روزهای نخست سال روان خورشیدی(۱۴۰۰) رییس جمهور غنی در جریان مراسم افتتاح بند کمال گفت که از این پس، کلید دریای هلمند در دست افغان‌هاست.
وی با تاکید بر رابطه‌ی اقتصادی با کشور ایران افزود که اگر ایران از افغانستان آب می‌خواهد باید تیل بدهد.
اما برخی از اعضای ولسی جرگه و شوراهای ولایتی ولایات غرب افغانستان معتقداند که حکومت توانایی عملی‌ساختن مکانیزم مدیریت آب‌های کشور را ندارد.
مسوولیت تامین امنیت بسیاری از بندهای آبی به نیروهای محافظت عامه سپرده شده‌است.
مسوولان بخش نیروهای محافظت عامه در مصاحبه با کلید گروپ، تهدیدات امنیتی بالای بندهای آبی را تایید کرده، می‌گویند که اخیراً تهدیدات و حملات تهاجمی در ساحات بندهای آبی کشور نسبت به سال‌های گذشته افزایش یافته است.
آنان، می‌گویند که بیش‌تر تهدیدات و حملات تهاجمی بالای بندهای بزرگ آب کشور از سوی طالبان سازمان‌دهی می‌شود.
اما مسوولان محلی ولایت نیمروز جهت تامین امنیت بند کمال خان اطمینان داده‌اند.
رحمت‌الله عمری، سخنگوی والی نیمروز، می‌گوید که در حال حاضر مشکل امنیتی در ساحه بند کمال خان احساس نمی‌شود.
وی تاکید دارد که این بند با هزینه‌ی ۷۸ میلیون دالر از بودجه انکشافی افغانستان ساخته شده‌است.
به گفته‌ی سخنگوی والی نیمروز با از استفاده از این بند آب، بیش از ۸۰ هزار هکتار زمین زراعتی آبیاری و حدود ۹ میگاوات برق تولید می‌شود
با وجود این همه، اداره‌ی ملی تنظیم آب‌های کشور، می‌گوید که به هدف مدیریت آب‌های کشور قراردادهای ساخت ۴۲ بند آب در سراسر افغانستان به امضا رسیده است که از این میان دو قرارداد بند پوزلیچ غور و بخش‌آباد فراه هم دوباره عقد شده است.
مسوولان اداره‌ی تنظیم آب‌های هریرود – مرغاب، می‌گویند که ‌بند سلما، پاشدان، کبگان در هرات و بند پوزلیچ غور برای مدیریت آب‌های دریایی هریرود می‌باشد.
کار اعمار بند سلما در سال ۱۹۷۸ میلادی شروع و در سال ۲۰۱۶ میلادی با ظرفیت ذخیره ۶۵۰ میلیون متر مکعب آب و تولید ۴۲ میگاوات برق تکمیل شده است.
بند سلما با هزینه ۳۰۰ میلیون دالر آمریکایی از کمک دولت هند ساخته شده است؛ اما به گفته‌ی منابع محلی تاکنون آب کافی در کاسه‌ی این بند ذخیره نشده است.
رییس اداره‌ی تنظیم آب‌های هریرود- مرغاب، همچنان بیان می‌کند که از ظرفیت ۶۵۰ میلیون متر مکعب آب تاکنون ۱۰۰ میلیون متر مکعب آب در بند سلما ذخیر شده است.
سیدعمر اسحاق، می‌گوید که در سال روان به دلیل بارنده‌گی‌های اندک، آب کمی در بند سلما ذخیره شده است.
همچنان بند پاشدان که کار عملی آن در سال ۱۳۹۰ خورشیدی آغاز شد و قرار بود طی سه سال تکمیل شود؛ اما تاکنون کار آن چندین‌بار متوقف شده است.
سیدعمر اسحاق، رییس عمومی حوزه‌ی دریای هریرود – مرغاب، تهدیدات امنیتی و طولانی‌شدن روند تدارکات قراردادها را از چالش‌های اساسی در راستای ساخت بندهای آب و مدیریت آب‌های کشور عنوان کرده و می‌گوید که به همین دلیل روند ساخت بندهای آبگردان نیز طولانی شده و می‌شود.
اسحاق، افزود که اکنون کار ساخت بند پاشدان حدود ۵۵ درصد پیش رفته است.
به گفته‌ی وی، بند پاشدان با هزینه‌ی ۱۹۶ میلیون دالر آمریکایی از بودجه‌ی حکومت و دارای ظرفیت تولید دو میگاوات برق و ذخیره ۵۶ میلیون مترکعب آب ساخته می‌شود.
رییس عمومی حوزه دریای هریرود – مرغاب، می‌افزاید که مطالعات تخنیکی بند کبگان هرات هم پایان یافته و در صورت تخصیص‌دادن بودجه‌ی مورد ضرورت از سوی حکومت و یا نهادهای بین‌المللی کمک‌کننده کار ساخت آن نیز آغاز خواهد شد.
اسحاق، با آن‌که مقدار ظرفیت ذخیره آب بند کبگان را مشخص نمی‌کند؛ اما خاطر نشان می‌کند که با ساخت بند کبگان آب شاخه اصلی دریای هریرود مدیریت خواهد شد.
در همین حال، ریاست زراعت هرات، می‌گوید که با تکمیل‌شدن بند سلما هنوزهم زارعین ولسوالی‌های اطراف این بند با مشکل کم‌بود آب برای آبیاری اراضی زراعتی خویش مواجه‌اند.
بشیراحمد احمدی، سرپرست اداره‌ی زراعت هرات به کلید، می‌گوید که مشکلات سیاسی و امنیتی در کشور منجر شده که زارعین نتوانند از آب بند سلما به گونه‌ی رضایت‌بخش مستفید شوند.
با آن‌هم احمدی، بیان می‌کند که ساخت کانال‌های مورد ضرورت در اطراف بند سلما آب این بند را مدیریت و برای زارعین به گونه‌ی عادلانه و منظم تقسیم خواهد شد.
به گفته‌ی وی، با آن‌که بند سلما ظرفیت آبیاری ۷۵ هزار هکتار زمین را دارد؛ اما تاکنون از آب بند سلما این مساحت اراضی زراعتی آبیاری نشده است.
نظام‌الدین خپلواک، سخنگوی اداره‌ی ملی تنظیم آب‌های کشور به کلید گفت که برای مدیریت آب بند سلما ۱۱۸ کانال باید ساخته شود که از این میان تنها ۴۰ کانال در سال‌های گذشته اعمار شده است.
خپلواک افزود که اداره‌ی ملی تنظیم آب‌های کشور برای ساخت ۱۱۸ کانال در اطراف بند سلما به مشکل کمبود بودجه انکشافی مواجه است.
با این وجود، نظام‌الدین خپلواک، سخنگوی اداره‌ی ملی تنظیم آب‌های کشور به کلید می‌گوید که برای مدیریت آب بند کمال خان هم به اعمار هفت کانال استراتیژیک ضرورت است.
خپلواک می‌افزاید کار ساخت این کانال‌ها هم جریان دارد؛ اما وی در مورد بودجه مصرفی آن‌ها جزییاتی نمی‌دهد.
همکاری پولی مردم فراه برای تامین بند بخش‌آباد
با آن‌که کار ساخت بند بخش‌آباد ولایت فراه که پنج‌سال پیش آغاز شده است، مسوولان محلی فراه، می‌گویند که طی این مدت از چهار فاز این بند(بخش‌آباد) تاکنون چهارده درصد کار فاز اول آن پیش رفته است.
کلید گروپ دریافته است که جهت تسریع روند ساخت بند بخش‌آباد فراه مسوولیت امنیت ساحه این بند به مردم محل سپرده شده است.
تاج محمد جاهد، والی فراه، می‌گوید که مردم محل در بدل  اخذ پول از شرکت مجری امنیت بند بخش‌آباد را تامین می‌کنند.
جاهد می‌افزاید که بنا به مشکلات تخنیکی از سوی شرکت مجری چندین بار کار بند بخش‌آباد به تاخیر افتاده است.
به گفته‌ی والی فراه، بند بخش‌آباد با هزینه‌ی ۵۹۲ ملیون دالر آمریکایی از بودجه انکشافی حکومت ساخته می‌شود.
بر بنیاد معلومات مسوولان محلی فراه، بند بخش‌آباد ظرفیت ذخیره یک هزار و ۳۶۰ میلیون متر مکعب آب از رودخانه‌ی فراه‌رود و تولید ۲۷ میگاوات برق را دارا می‌باشد.
اداره‌ی ملی تنظیم آب هم، تایید می‌کند که امنیت بند بخش‌آباد را مردم محل تامین می‌کنند.
نظام‌الدین خپلواک، سخنگوی اداره‌ی ملی تنظیم آب برای پیش‌رفت روند ساخت بندهای آبی کشور بر همکاری مردم تاکید می‌کند.
خپلواک به کلید، می‌گوید که در عوض نیروهای امنیتی ساکنین ساحه بند بخش‌آباد فراه، مسوولیت امنیت این بند را در بدل اخذ پول به عهده گرفته‌اند.
او، تصریح می‌کند که امتیازات نیروهای امنیتی به مردم محل ساحه بند بخش‌آباد فراه پرداخته خواهد شد.
سخنگوی اداره‌ی ملی تنظیم آب‌های کشور، بیان می‌کند که تاکنون تفاهم‌نامه‌یی در راستای تامین امنیت بند بخش‌آباد با باشنده‌گان محل عقد نشده و به همین دلیل امتیازات و شمار افرادی که مسوولیت امنیت این بند به آنان سپرده می‌شود مشخص نیست.
تاخیر کار ساخت بند پوزلیچ بنا به دست به دست‌شدن قراردادها و مسایل سیاسی
کلید گروپ، طبق مصاحبه با مسوولان محلی غور دریافته است که کار بند برق پوزلیچ غور در سال ۱۳۹۵ خورشیدی شروع شده‌ است؛ اما دوسال پیش کار آن متوقف گردیده است.
محمدشاه مبشر، سرپرست اداره‌ی ملی تنظیم آب در ولایت غور به کلید، گفت که به منظور ساخت بند پوزلیچ با سه شرکت قرارداد شده است.
او، افزود که آب شاخه‌ی اصلی دریای هریرود با ساخت بند پوزلیچ مدیریت خواهد شد، اکنون این آب به کشور ایران سرازیر می‌شود.
سرپرست اداره‌ی ملی تنظیم آب در ولایت غور به این باور است که اکنون کار بند پوزلیچ به خاطر مسایل سیاسی و دخالت‌های بیرون‌مرزی متوقف شده است.
محمد شاه مبشر، بیان کرد که کار ساخت بند پوزلیچ با هزینه ۱۴ اعشاریه ۵ میلیون دالر آمریکایی از بودجه حکومت ساخته می‌شود.
وی، تصریح نمود که میلیون‌ها متر مکعب آب از دریایی هریرود را ذخیره و ظرفیت تولید حدود ۵ میگاوات برق را دارا می‌باشد.
گفته می‌شود که بند پوزلیچ میان ولسوالی‌های دولتیار و لعل و سرجنگل غور موقعیت دارد.
عبدالظاهر فیض‌زاده، والی غور می‌گوید که بنا به دلایل نامعلوم روند ساخت بند پوزلیچ غور توقف شده است.
وی، بیان می‌کند که بیش از دوماه از شروع کارش به سمت والی غور می‌گذرد و به همین دلیل تاکنون معلومات دقیقی از دلایل توقف این پروژه در دست ندارد.
با وجود این، فیض‌زاده می‌افزاید که در صورت شروع دوباره‌ی کار ساخت بند پوزلیچ امنیت آن تامین خواهد شد.
مهار سی‌ویک درصدی آب‌های کشور
طبق آماری که اداره‌ی ملی تنظیم آب‌های کشور با کلید شریک ساخته است، طی دو دهه‌ی اخیر با ساخت بندهای بزرگ آب، ۳۱ درصد آب‌های سراسر کشور مهار شده و متباقی آن هنوز به بیرون از افغانستان سرازیر می‌شود.
نظام‌الدین خپلواک، سخنگوی این اداره تهدیدات امنیتی، مشکلات استملاک زمین و کمبود بودجه را از چالش‌های اصلی در راستای ساخت بند‌های آب و مدیریت آب‌های کشور عنوان می‌کند.
با آن‌هم خپلواک، می‌افزاید که اخیراً قراردادهای ساخت ۴۲ بند به شمول بند برق پوزلیچ غور و بخش‌آباد فراه به منظور مدیریت آب‌های کشور دوباره امضا شده است.
همچنان معینیت نیروهای محافظت عامه در وزارت امور داخله، تهدیدات بالای بندهای آب کشور را تائید می‌کنند.
حمیدالله خدایی رییس، پروژه‌های دولتی در معینیت محافظت عامه به کلید، گفت که در دوسال اخیر تهدیدات امنیتی بالای بندهای آب کشور افزایش یافته است.
خدایی؛ اما مشخص‌نمودن دلایل افزایش تهدیدات امنیتی، می‌افزاید که مخالفین مسلح دولت با کارگذاری ماین و حملات تهاجمی بالای پوسته‌های نیروهای محافظت عامه در نزدیک بندهای آب تهدیدات امنیتی را به وجود می‌آورند.
وی، تاکید کرد که اخیراً دو حمله تهاجمی از سوی مخالفین مسلح دولت بالای بند پاشدان هرات صورت گرفته است؛ اما از ارائه جزییات تهدیدات امنیتی بر سایر بندهای آب کشور خودداری می‌کند.
حمیدالله خدایی، در ادامه تصریح می‌کند که نیروهای محافظت عامه تدابیر خاص امنیتی را جهت تامین امنیت بندهای آب کشور اتخاذ نموده‌اند.
بی‌باوری ولسی جرگه و شوراهای ولایتی غرب افغانستان نسبت به عملی‌شدن مکانیزم مدیریت آب
شماری از اعضای ولسی جرگه و شورای‌های ولایتی غرب کشور، می‌گویند که بندهای آب در ساحاتی موقعیت دارند که مخالفان مسلح دولت در آن مناطق نفوذ گسترده‌یی دارند.
غلام حبیب هاشمی، عضو شورای ولایتی هرات به کلید گفت که با وجود تکمیل‌شدن بند سلما، حکومت در چهار سال گذشته نتوانسته آب‌های دریای هریرود را مدیریت کند.
هاشمی اضافه می‌کند که برخی از حکومت‌داران با حمایت کشورهای همسایه عمداً از مدیریت آب‌های کشور خودداری می‌کنند.
همچنان بلقیس روشن، یکی از اعضای ولسی جرگه معتقد است که به هدف عملی‌نشدن مکانیزم مدیریت آب‌های کشور جنگ در افغانستان همچنان جاری است.
روشن، می‌گوید که دولت ایران در قبال مدیریت آب‌های سکوت نمی‌کند و به همین اساس در تلاش گسترش نفوذ استخباراتی خویش در این جغرافیا (افغانستان) است.
وی، اراده‌ی حکومت را هم در زمینه‌ی مدیریت آب‌های کشور ضعیف می‌داند.
بلقیس روشن، بیان می‌کند که در نخست حکومت باید برای مهار و مدیریت آب‌های افغانستان امنیت و صلح دایمی را تامین کند.
این در حالی‌ست که در دوسال اخیر، حکومت به منظور مدیریت آب‌ها از ده‌ها قرارداد جدید برای اعمار بندهای آبی سخن زده است؛ اما به باور اغلب بنا به نبود بودجه و امنیت دایمی، تحقق این قراردادها غیرممکن است.

کانال تل‌گرام کهندژ